Jak pomóc sobie samemu?
1. Podziel się problemem
Jeśli otrzymałeś złą wiadomość lub przytrafiło ci się coś złego, opowiedz komuś co cię spotkało i jak się w związku z tym czujesz. Często dobrze jest się wypłakać, opowiedzieć komuś o bolesnych doświadczeniach, przeżyć je ponownie. W ten sposób umysł naturalnie się uzdrawia.
2. Bądź aktywny
Relaksuj się aktywnie na świeżym powietrzu, nawet zwykły spacer jest dobry. Pomoże ci to zachować formę fizyczną i sprawi, że będziesz lepiej spać. Jeśli nie czujesz się na siłach wyjść na spacer, postaraj się mimo wszystko zachować aktywność fizyczną. Mogą to być zajęcia gospodarskie w domu, drobne naprawy (choćby wymiana żarówki), czy jakiekolwiek inne zajęcia, którym oddajesz się regularnie. Pomoże ci to rozproszyć bolesne myśli, które pogłębiają cię w depresji.
3. Dobrze się odżywiaj
Nawet jeśli nie masz ochoty na jedzenie staraj się dobrze odżywiać, stosując zdrową dietę, zwłaszcza dużo świeżych owoców i warzyw. Depresja często prowadzi do utraty wagi i niedoboru witamin, co tylko pogarsza sytuację.
4. Wystrzegaj się alkoholu!
Nie poddawaj się pokusie topienia smutków w alkoholu, który tyko potęguje depresję. Nawet jeśli nastrój poprawi ci się na kilka godzin, później będziesz się czuć jeszcze gorzej. Nadmierne picie nie rozwiąże problemu i powstrzymuje nas od ubiegania się o odpowiednią pomoc. Ma również szkodliwy wpływ na zdrowie fizyczne.
5. Sen
Nie martw się, jeśli masz kłopoty ze snem. Oglądanie telewizji, lub słuchanie radia leżąc w łóżku relaksuje ciało, nawet jeśli nie możesz zasnąć. Zajmując w ten sposób umysł, poczujesz się bardziej odprężony, co ułatwi ci zaśnięcie.
6. Spróbuj uporać się z przyczyną
Jeśli sądzisz, że wiesz, co jest przyczyną twojej depresji, spróbuj wyłuszczyć problem na piśmie, a następnie pomyśl, co pomoże ci się z nim uporać. Wybierz najlepsze rozwiązanie i wypróbuj je.
Nie trać nadziei
Pamiętaj, że:
- Wielu ludzi przeszło przez podobne doświadczenia.
- W końcu na pewno z tego wyjdziesz, choć w tej chwili wydaje ci się to mało prawdopodobne.
- Depresja może okazać się pozytywnym doświadczeniem, które da ci siłę i lepsze zdolności radzenia sobie w życiu. Może pomóc ci lepiej oceniać sytuacje i stosunki międzyludzkie.
- Łatwiej będzie ci podjąć ważne decyzje i wprowadzić zmiany w życiu, których do tej pory unikałeś.
Dostępna pomoc
Większość ludzi cierpiących na depresję leczona jest przez lekarza rodzinnego, który w zależności od symptomów, stopnia depresji i szczególnych warunków pacjenta może zalecić rodzaj leczenia rozmową (psychoterapia), środki przeciwdepresyjne, lub też jedno i drugie.
Psychoterapia/poradnictwo
Bez względu na to, jak bardzo jesteśmy przygnębieni, zawsze dobrze jest porozmawiać, o tym co czujemy. Niektóre przychodnie zdrowia zatrudniają terapeutów, do których może skierować cię twój lekarz rodzinny.
Jeśli u podłoża twojej depresji leży pożycie z partnerem, najlepszą pomocą w rozwiązaniu problemów może okazać się organizacja RELATE (relacje), która specjalizuje się w stosunkach między partnerskich (adres i telefon znajdziesz w sekcji ‘Inne organizacje’).
Jeśli twoja depresja pojawiła się w okresie, gdy sprawujesz opiekę nad chorym członkiem rodziny, lub gdy sam cierpisz na upośledzenie fizyczne, możesz znaleźć wsparcie w tzw. grupach samopomocy.
Jeśli nie potrafisz dojść do siebie po śmierci osoby bliskiej, rozmowa na ten temat może być wielką pomocą.
Czasem ciężko jest podzielić się naszymi szczerymi uczuciami, nawet z bliskimi przyjaciółmi. Często dużo łatwiej otworzyć się przed wyszkolonym terapeutą i z ulgą zrzucić gniotące nas utrapienia. Rozmowa z osobą, która poświęca nam całą swoją uwagę, może poprawić nam samopoczucie. Niektóre rodzaje psychoterapii spośród tych, które są dostępne osobom cierpiącym na łagodną formę depresji, okazują się bardzo efektywne w leczeniu tej choroby.
Terapia poznawczo-behawioralna pomaga ludziom pokonać myśli negatywne, które mogą czasami być przyczyną depresji. Terapia interpersonalna i terapia dynamiczna pomagają osobom mającym problemy w obcowaniu z ludźmi.
Na efekty tzw. terapii słownych często trzeba dość długo czekać. Sesje trwają zazwyczaj godzinę i leczenie może wymagać od pięciu do trzydziestu sesji odbywających się czasem co tydzień, a czasem co dwa, trzy tygodnie.
Jak działają terapie słowne?
Zależy to od rodzaju terapii. Żeby poczuć wsparcie, wystarczy czasem podzielić się z kimś zmartwieniami – dzięki temu nasze poczucie osamotnienia w kłopotach może się zmniejszyć.
- Terapia poznawczo-behawioralna pomaga przestudiować nasze pojęcia, które wywołują przygnębienie, a następnie zmienić je.
- Poradnictwo może nam pomóc w zrozumieniu tego, co myślimy o naszym życiu i ludziach z nami związanych.
- Terapie dynamiczne pomagają nam zrozumieć, w jaki sposób minione doświadczenia życiowe wpływają na nasze obecne życie.
- Terapia grupowa może nam pomóc zmienić nasze zachowanie w stosunku do innych. W bezpiecznej atmosferze wzajemnego wsparcia mamy okazję usłyszeć, jak nas widzą inni i wypróbować różne sposoby zachowań.
Problemy, jakie niosą ze sobą terapie słowne
Terapie tego rodzaju są zazwyczaj bardzo bezpieczne, ale czasem występują skutki uboczne. Rozmowa w czasie terapii może przywołać złe wspomnienia z przeszłości, co może pogłębić naszą depresję. Niekiedy terapia sprawia, że zmieniają się nasze poglądy i nasz stosunek do rodziny i znajomych, co może być przyczyną napięć między ludźmi. Zawsze należy się upewnić, że nasz terapeuta jest godzien zaufania i że przeszedł odpowiednie szkolenie. Wszelkie wątpliwości co do terapii należy omówić z lekarzem lub terapeutą. Niestety terapie słowne są trudno dostępne. W niektórych rejonach kraju osoby skierowane na psychoterapię muszą czekać kilka miesięcy na pierwszą sesję.
Środki alternatywne
Dziurawiec (ang. St John’s Wort) to lek ziołowy dostępny w aptekach. Jest szeroko stosowany w Niemczech i badania potwierdzają jego skuteczność w leczeniu łagodnej i średnio zaawansowanej depresji. Dziurawiec można obecnie kupić w formie tabletek stosowanych raz dziennie. Jego działanie wydaje się być podobne do chemicznych leków przeciwdepresyjnych, ale jak twierdzą niektórzy, ma mniej środków ubocznych. Jeśli zażywasz inne leki, skonsultuj się najpierw z lekarzem rodzinnym.
Leki przeciwdepresyjne
W przypadkach poważnej lub przewlekłej depresji, lekarz może zalecić środki przeciwdepresyjne. Nie są to leki uspokajające, choć mogą one złagodzić niepokój i podenerwowanie. Dzięki nim ludzie cierpiący na depresję mogą się poczuć lepiej, co sprawi że odzyskają radość życia i łatwiej poradzą sobie z problemami.
Należy jednak pamiętać, że w przeciwieństwie do większości środków medycznych, efekty działania leków przeciwdepresyjnych nie są od razu widoczne. Często nie zauważamy żadnej poprawy w nastroju przez pierwsze dwa, trzy tygodnie, choć inne problemy mogą się poprawić nieco szybciej. Już po kilku dniach na przykład ludzie często zauważają, że lepiej śpią i że czują się mniej niespokojni.
W jaki sposób działają leki przeciwdepresyjne?
Mózg składa się z milionów komórek, które przekazują sobie sygnały przy pomocy mikroskopijnych ilości substancji chemicznych, zwanych neuroprzekaźnikami. W różnych częściach mózgu działa ponad sto różnych substancji chemicznych. Uważa się, że w przypadku depresji dwa neuroprzekaźniki ulegają zmianom: serotonina, znana również jako 5HT, oraz noradrenalina. Leki przeciwdepresyjne zwiększają stopień stężenia tych dwóch związków na stykach nerwowych, co wzmacnia funkcjonowanie tych części mózgu, które wykorzystują serotoninę i noradrenalinę.
Problemy dotyczące leków przeciwdepresyjnych
Środki przeciwdepresyjne, jak wszystkie leki, mają pewne skutki uboczne, choć są one raczej łagodne i zazwyczaj ustępują w miarę postępowania leczenia. Leki przeciwdepresyjne nowej generacji (tzw. SSRI) mogą początkowo powodować mdłości oraz lekki wzrost zaniepokojenia, który jednak szybko mija. Starsze leki przeciwdepresyjne mogą powodować suchość w ustach oraz zaparcia. Jeśli objawy te nie są wyjątkowo uciążliwe, lekarze zazwyczaj zalecają kontynuowanie przepisanego leku.
Jak w każdej grupie leków, różne leki przeciwdepresyjne mają różne objawy uboczne. Lekarz wyjaśni, czego możesz się spodziewać i będzie się dowiadywać, czy coś cię martwi. Upewnij się, że do opakowania tabletek załączona jest ulotka informacyjna. Ludzie często pytają, czy zażywane leki powodują senność. Zazwyczaj tego typu leki są przepisywane do zażywania na noc, tak aby senność, którą powodują, pomagała w zaśnięciu. Jeśli jednak odczuwasz senność w ciągu dnia, nie powinieneś prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn dopóki objawy nie ustąpią.
Większość leków przeciwdepresyjnych nie wymaga żadnej specjalnej diety (w przeciwnym razie lekarz cię o tym poinformuje) i nie kolidują ze środkami przeciwbólowymi, antybiotykami, czy tabletką antykoncepcyjną. Należy jednak powstrzymać się od używania alkoholu. Alkohol znacznie potęguje senność.
Leki przeciwdepresyjne przepisuje zazwyczaj lekarz rodzinny, nie psychiatra. Początkowo, lekarz zaleci regularne wizyty, aby upewnić się, że przepisane leki ci służą. Jeśli leki działają, zaleca się ich zażywanie przynajmniej do czterech miesięcy po ustąpieniu objawów depresji. Jeśli jest to twój pierwszy epizod depresyjny, lekarz może zalecić zażywanie leku nawet przez dłuższy okres. Kiedy nadejdzie czas zakończenia leczenia, należy stopniowo redukować dawkę w porozumieniu z lekarzem.
Ludzie często boją się uzależnienia od leków przeciwdepresyjnych. Jeśli nagle zaprzestaniesz ich zażywania, pojawią się objawy odstawienia, takie jak niepokój, biegunka, niespokojne, a nawet koszmarne marzenia senne. We wszystkich prawie przypadkach można tego uniknąć przez powolne zmniejszanie dawki aż do całkowitego zaprzestania. Leki przeciwdepresyjne nie wymagają ciągłego zwiększania dawki, aby odczuć efekty ich działania, w odróżnieniu od takich środków, jak np. valium (lub tytoń czy alkohol). Nie grozi ci również wystąpienie głodu leków przeciwdepresyjnych.
Która metoda jest dobra dla mnie – leki czy terapia?
Zależeć to będzie od przebiegu i stopnia nasilenia twojej depresji. Na ogół psychoterapie okazują się efektywne w leczeniu łagodnej i umiarkowanej depresji. Uważa się, że leczenie farmakologiczne nie przynosi skutków w depresji łagodnej. W przypadku głębokiej depresji najczęściej stosuje się leki przeciwdepresyjne przez okres siedmiu do dziewięciu miesięcy.
U ludzi, którym leczenie farmakologiczne pomogło w poprawie nastroju, psychoterapia jest często kolejnym etapem leczenia. Daje ona szansę uporania się z problemami, które mogłyby spowodować nawrót depresji.
Jak więc widać nie chodzi o to, jaki sposób leczenia wybrać, ale która metoda jest najbardziej odpowiednia na danym etapie leczenia. W leczeniu umiarkowanej depresji, zarówno psychoterapia, jak i leczenie farmakologiczne są w równym stopniu efektywne (patrz bibliografia). Pośród wielu psychiatrów istnieje przekonanie, że w leczeniu głębokiej depresji bardziej skuteczne jest leczenie farmakologiczne.
Niektórzy pacjenci opowiadają się jednak przeciwko lekom, inni przeciwko psychoterapii. Często więc jest to kwestia osobistego wyboru. Niestety jest on często ograniczony, jako że odpowiednia psychoterapia nie zawsze jest dostępna w miejscu zamieszkania pacjenta.
Kiedy jesteśmy przygnębieni, podejmowanie decyzji przychodzi z trudem, stąd też dobrze jest omówić te rzeczy z rodziną lub ludźmi, którym ufamy. Mogą oni nam pomóc podjąć decyzję.
Czy będę musiał skontaktować się z psychiatrą?
Raczej nie. Większość ludzi cierpiących na depresję znajduje potrzebną pomoc w miejscowej przychodni lekarskiej. Niektórzy jednak nie odczuwają poprawy i potrzebują specjalistycznej pomocy psychiatry lub specjalistów do spraw zdrowia psychicznego w miejscowej przychodni zdrowia psychicznego. Psychiatra to lekarz z wykształceniem medycznym, który specjalizuje się w leczeniu zaburzeń emocjonalnych i psychicznych. W skład zespołu specjalistów w przychodni zdrowia psychicznego mogą wchodzić pielęgniarka, psycholog, pracownik socjalny, lub terapeuta zajęciowy. Bez względu na specjalność zawodową, wszyscy pracownicy przychodni przeszli szkolenie specjalistyczne i mają doświadczenie w zajmowaniu się problemami zdrowia psychicznego.
Pierwsza wizyta u psychiatry nie powinna potrwać dłużej niż godzinę. Jeśli chcesz, możesz poprosić kogoś z rodziny lub przyjaciół, żeby ci towarzyszyli, ale pamiętaj, że nie ma się czym denerwować. Psychiatra nie będzie się zanadto zagłębiał w twoje sprawy, lecz wypyta cię o rzeczy praktyczne, aby zrozumieć tło ogólne, problemy emocjonalne i poważne choroby, jakie przeszedłeś w przeszłości. Zapyta, co się ostatnio wydarzyło w twoim życiu, jak rozwijała się twoja depresja i czy poddany byłeś jakiemuś leczeniu. Czasem trudno odpowiadać na te wszystkie pytania, ale im lepiej lekarz cię pozna, tym łatwiej będzie mógł wybrać najbardziej dla ciebie odpowiednią metodę leczenia.
Czasem wystarczy praktyczna porada, czasem różnego rodzaju terapie, włączając nawet rodzinę. W przypadkach poważnej depresji, wymagającej terapii specjalistycznej, niezbędny może okazać się pobyt w szpitalu. Tylko jeden na sto przypadków depresji wymaga interwencji szpitalnej.
Jakie są skutki nie leczenia depresji?
Pociechę stanowi fakt, że z pięciu osób cierpiących na depresję, cztery wyjdą z niej zupełnie bez żadnej pomocy. Trwa to zazwyczaj od czterech do sześciu miesięcy (czasem dłużej). Więc po co zawracać sobie głowę leczeniem?
Mimo iż cztery z pięciu osób wychodzą z depresji samodzielnie, jedna z tych pięciu cierpi nadal nawet po dwóch latach. Jak dotąd jeszcze nie udaje się dokładnie przewidzieć, kto wyjdzie z tego sam, a kto nie. Nawet jeśli choroba depresyjna ustępuje po jakimś czasie, jest to tak przykre doświadczenie, że warto spróbować je skrócić. Ponadto, szansa nawrotu depresji u osób, które przeszły pierwszy epizod jest jedna na dwie. U niektórych osób depresja prowadzi do samobójstwa.
Mamy nadzieję, że niektóre porady w tej ulotce pomogą skrócić okres trwania depresji. Jeśli potrafisz samodzielnie przezwyciężyć depresję, da ci to poczucie spełnienia i wiarę, że gdy znowu ogarnie cię przygnębienie też sobie poradzisz. Jeśli jednak depresja jest poważna lub długotrwała, tracimy zdolność do pracy i cieszenia się życiem.